Διανύουμε δύσκολες ημέρες. Ο πλανήτης στενάζει υπό το βάρος των ανθρώπινων συνηθειών, των ανθρώπινων πλαστών αναγκών, της ιλιγγιώδους ανάπτυξης της τεχνολογίας, της απέραντης και αστείρευτης εξάπλωσης μηχανημάτων και συσκευών. Η γη κοντεύει να σκάσει από το βάρος και τα ασήκωτα φορτία, κινδυνεύει να χάσει την ισορροπία της και να κατρακυλήσει σε μια απροσδιόριστη άβυσσο.
Κι ωστόσο εν μέσω όλων αυτών και βεβαίως της περιβόητης πανδημίας και του χωρισμού των πολιτών σε εμβολιασμένους και ανεμβολίαστους ο κόσμος ετοιμάζεται να γιορτάσει τα Χριστούγεννα.
Τα Χριστούγεννα για τους περισσότερους γιορτάζονται χωρίς Χριστό. Είναι μια πραγματικότητα που έχει εισβάλλει στον παγκόσμιο (δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό) εδώ και πολλά χρόνια μετατρέποντας τα Χριστούγεννα σ’ ένα είδος παιδικής χαράς ή παιδικής γιορτής, με παιχνίδια, λαμπιόνια, στολισμό, φωτάκια, αστεράκια, δέντρα, καράβια και λογής λογής άλλα διακοσμητικά, για τα οποία οι άνθρωποι λένε, για άλλα ότι είναι η «παράδοση» για άλλα ότι είναι η ανάγκη να χαλαρώσεις, να «αποδράσεις» από το άχθος της καθημερινότητας και του ανελέητου βιοπορισμού.
Ωστόσο, τουλάχιστον για λαούς που βγήκαν μέσα από την λεγόμενη Βυζαντινή αυτοκρατορία και εν συνεχεία από την Οθωμανική και που χαρακτηρίζονται ορθόδοξοι (δεν είναι σίγουρο ότι είναι) η γνώση που φτάνει ως τις μέρες μας, το εκκλησιαστικό γεγονός που μας έχει παραδοθεί, η θεολογία που το συνοδεύει και προέρχεται μέσα από τα Ευαγγέλια, τους Αποστόλους και τους Πατέρες της Εκκλησίας μας λέει άλλα. Η γνώση αυτή είναι εμπειρία και πίστη. Είναι αποκάλυψη. Είναι ύπαρξη και ζωή. Δεν είναι θεωρητικολογία, ούτε διανοητισμός, ούτε αποθέωση της λογικής ανάλυσης και της αποδεικτικής λογικής.
Από τα πανάρχαια χρόνια η ζωή είναι μυστήριο. Και οι εκάστοτε «ψαγμένοι», θα τους έλεγαν σήμερα, είχαν καταλάβει ότι υπάρχει κάποια μυητική διαδικασία και διεργασία για να έρθεις σε μια ορισμένη σχέση με αυτό το μυστήριο. Τους έλεγαν μύστες. Δεν μπορούσε ο καθένας να πάρει μέρος σε αυτά τα «μυστήρια». Εκεί μέσα φανερώνονταν πράγματα κάπως σαν «μυστικά» και έπρεπε να είσαι έτοιμος να τα δεχτείς, να τα «σηκώσεις», να τα αντέξεις. Γι’ αυτό σε προφύλασσαν με αυτό τον τρόπο για να μην την πάθεις, να μη βρεθείς εκεί μέσα νήπιος.
Υπάρχει στο βάθος των πραγμάτων μια ασύλληπτη ενότητα. Αυτό εκφράστηκε από τους «μυημένους» η φιλο-σόφους (που ήταν και ποιητές και θεολόγοι) με εκείνη την αναφορά στο Ένα, σε μια πραγματικότητα δηλαδή που τινάζει στον αέρα κάθε αίσθηση δωδεκαθεϊσμού ή γενικότερα πολυθεϊσμού. Στο σύνολό τους σχεδόν όλοι αυτοί ήταν μονοθεϊστές ήδη προ Χριστού. Άνθρωποι όπως η Σιμόνη Βέιλ «διάβασαν» στα γραπτά του Πλάτωνα την ανάδυση μέσαθέ τους της αγίας Τριάδας. Ο άγιος Νεκτάριος, που η ζωή του έγινε πρόσφατα ταινία, αναφέρει σε βιβλίο του αποσπάσματα από αρχαία κείμενα που προαναγγέλλουν την έλευση του Χριστού.
Το γεγονός ότι ο Χριστός γεννιέται σε φάτνη, το γεγονός ότι έρχεται κρυφά στον κόσμο, το ότι αυτό το τρομερό γεγονός της θεανθρωπίας, της ενανθρώπησης του Λόγου, της σάρκωσης του Λόγου γίνεται μ’ αυτόν τον τρόπο, θυμίζει τα αρχαία μυστήρια και την μύηση. Δεν φανερώνονται τα ύψιστα μυστικά και μυστήρια στους αμύητους και βέβηλους. Αυτό λέγεται στο Ευαγγέλιο με την ρήση: «μη δώτε το άγιον τοις κυσί» (Ματθ.7,6) Υπάρχει μια αρχέγονη Αλήθεια η οποία μισοφανερώθηκε σε όλους τους αρχαίους λαούς και για την οποία ο φιλόσοφος και μάρτυρας Ιουστίνος διατύπωσε την έκφραση «σπερματικός λόγος».
Όταν διανοούμενοι της εποχής του έθεσαν στον ποιητή Τρακλ, που δεν πρόλαβε να ζήσει καλά-καλά ούτε τριάντα χρόνια, το ζήτημα ύπαρξης πνευματικότητας και εκτός χριστιανισμού, ο νέος αυτός άνθρωπος –δηλώνοντας προτεστάντης- έδωσε την ακόλουθη εκπληκτική απόκριση: και αυτοί οι όποιοι άλλοι (ινδουιστές, βουδιστές) από τον Χριστό παίρνουν το φως! ¨Ό, τι φωτεινό και αληθινό λένε, τους το παρέχει Εκείνος, έτσι τους είπε. Κανονικά, όποιος πιστεύει στη χριστιανική αποκάλυψη και σάρκωση του Λόγου, δεν μπορεί παρά να απαντήσει έτσι. Γιατί κατά την αποκάλυψη που περιέχεται στο Ευαγγέλιο, ο Υιός και Λόγος είναι τα δεύτερο πρόσωπο της Τριάδας δια του οποίου ο Πατήρ δημιουργεί τον κόσμο. Πως λοιπόν θα υπάρχουν άνθρωποι-δημιουργήματα που θα διατυπώνουν φωτεινούς πνευματικούς λόγους και έργα χωρίς να αντλούν από Εκείνον τις αλήθειες τους; Η σάρκωση του Λόγου είναι οικουμενικό γεγονός, δεν είναι ούτε εθνικό, ούτε τοπικό, ούτε κλείνεται μέσα σε όρια και σύνορα. Δεν αποκλείει τους άλλους λαούς ή ανθρώπους, έστω και αν δεν είναι χριστιανοί.
Διανύσαμε αιώνες χριστιανισμού και σήμερα κινδυνεύουμε να διανύουμε καιρούς αντιχριστιανισμού και της λεγόμενης αθεΐας (η συγγραφέας Φλάννερυ Ο’ Κόνορ γράφει στο Ημερολόγιο προσευχής ότι μονάχα ο Θεός μπορεί να είναι άθεος), ενώ την ίδια στιγμή έχουμε στη διάθεσή μας για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση κάθε αρχείο με ιερές γραφές, με χριστιανικούς λόγους Πατέρων, με την Αγία Γραφή σε εκατομμύρια εκδόσεις και δεκάδες γλώσσες, με σχόλια πάνω σε όλα αυτά ακόμη και σε ηλεκτρονική μορφή. Ο κόσμος έχει αποθησαυρίσει όλα τα σπουδαία έργα της ανθρωπότητας, αριστουργήματα ποίησης, πεζογραφίας, τέχνης, θεολογίας, φιλοσοφίας και ενώ συμβαίνει αυτό ο κόσμος βουλιάζει μέσα στο αχανές πεδίο της ηλεκτρονικής πληροφόρησης όπου κάθε άλλο παρά ασχολούμαστε με αυτούς τους θησαυρούς. Είναι σαν μια τεράστια μηχανή να έρχεται και να υψώνει τείχος απροσπέλαστο ανάμεσα στον σύγχρονο κόσμο και σε όλες τις Αλήθειες που έρχονται μέσα από την Ιστορία. Καταργώντας κάθε Συνέχεια και πασχίζοντας να βάλει τον κόσμο να αρχίζει από σήμερα ΧΩΡΙΣ ΜΝΗΜΗ, ΧΩΡΙΣ ΙΣΤΟΡΊΑ, ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ισοπεδώνοντας αρχαίους πολιτισμούς και προωθώντας στο κέντρο μονάχα την Αγορά και την Τεχνολογία.
Κι όμως. Εδώ και δυο χιλιάδες χρόνια μας δόθηκε η δυνατότητα να μετάσχουμε του θείου. Από την Ενανθρώπηση και μετά, μετέχουμε μέσα από το μυστήριο της Ευχαριστίας, μέσα από θυσιαστική αγάπη, μέσα από νιάσιμο για τον άλλο, μέσα από υπέρβαση του εαυτού. Στο πλατωνικό σπήλαιο ο Σωκράτης έλεγε ότι το φως (με μικρό φ ή με κεφαλαίο) δεν αντικρίζεται κατάματα. Η Εκκλησία θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι κι αυτή ένα Σπήλαιο, μόνο που τώρα, μέσα στο Σπήλαιο κείται το μυστικό Σώμα του ομοούσιου με τον Πατέρα Υιού. Εάν συνδέσουμε το πλατωνικό Σπήλαιο, με το Σπήλαιο της Βηθλεέμ και την Εκκλησία, φτάνουμε εσχατολογώντας στην Πόλη, «την άνωθεν καταβαίνουσαν, εστολισμένη ως Νύμφη», για την οποία κάνει λόγο η Αποκάλυψη. Η σπηλιά μεταμορφώνεται σε πάγκαλη και πάμφωτη Νύμφη.
Μα γιατί άραγε δεν μπορούμε να αντικρίσουμε το Φως; Για τρεις τουλάχιστον λόγους. Ο πρώτος είναι η υπέρτατη φωταύγεια. Ο δεύτερος οι αμαρτίες-αστοχίες-άγνοιες που παρεμβάλλονται κάπως σαν στρώματα λίπους- η παχιά ύλη των Πατέρων-που εμποδίζουν την πρόσβαση, όπως τα χοντρά φυμέ τζάμια. Ο τρίτος οι ενοχές μας, που μας κρατούν δεμένους και φυλακισμένους σαν εκείνους του πλατωνικού Σπηλαίου, με τον αυχένα αγκυλωμένο απ’ το αλυσόδεμα, έτσι ώστε να μη μπορούμε να δούμε παρά μονάχα σκιές. Σήμερα μάλιστα, πολλοί ούτε τις σκιές δεν μπορούν να δουν. Ζουν σε απόλυτο σκοτάδι, σ’ ένα είδος μόνιμης ύπνωσης ή χαύνωσης.
Ο δεύτερος και ο τρίτος λόγος σημαίνουν ότι με το πέρασμα των αιώνων έχει δημιουργηθεί ένας θώρακας, μια γενική σκλήρυνση, που δεν επιτρέπει στους ανθρώπους να αφεθούν σε οτιδήποτε τους υπερβαίνει, σε οτιδήποτε ξεπερνά την ανθρώπινη φύση, όχι ως παρα-φύσιν κατάσταση, όχι ως τερατωδία (αυτά είναι… τα συνήθη) αλλά ως αύρα λεπτή που διασχίζει τα σκότη της ψυχής, που μεταμορφώνει με το άγγιγμά της πρόσωπα και πράγματα, που απαιτεί προσήλωση στην Ομορφιά, στην Αγνότητα, στην Αλήθεια, στο Νόημα της Ζωής.
Από εκείνα τα παλιά χρόνια ο Χριστός θέτει το ερώτημα στο Ευαγγέλιο:
«Τι έχει να ωφεληθεί ο άνθρωπος, εάν κερδίσει τον κόσμο όλον αλλά ζημιωθεί την ψυχή του;» (Ματθ. 16,26). Σήμερα δεν ξέρουμε καλά-καλά τι γίνεται με την ψυχή, την αντικαταστήσαμε με τον ψυχισμό και νομίζουμε πως ξεμπερδέψαμε. Αυτή όμως βρίσκεται πάντα στη θέση της ενωμένη με το σώμα και αναζητώντας την πνευματική οδό που δεν βρίσκει. Περιφέρεται η καημένη εδώ κι εκεί, σύρεται στους δρόμους και στα σοκάκια, σε καταγώγια και σε αδιέξοδα και νομίζει πως θα βρει την υγειά της στα Facebook και στα Twitter.
Εδώ και αρκετά χρόνια προωθείται ένας εγκλωβισμός της ψυχής που παρασύρει και το σώμα μέσα στην λεγόμενη ΕΙΚΟΝΙΚΗ πραγματικότητα που σε λίγο θα έχει καταπιεί την άλλη και οι άνθρωποι θα τις συγχέουν τόσο που θα παίρνουν την εικονική για την πραγματική. Δόθηκε τόση μεγάλη διάσταση στην ΟΡΑΣΗ που καταντούν τα πάντα ΘΕΑΜΑ και ο άνθρωπος ψευδαπατάται να θεωρεί ότι έτσι ενημερώνεται, ότι πλουτίζει σε γνώσεις, ότι ψυχαγωγείται, ότι θέλγεται καθώς τον τυλίγουν οι γυαλιστερές διαφημίσεις προϊόντων τα οποία με την αδιάκοπη επανάληψη, με την αδιάκοπη προβολή, με την αδιάκοπη πλύση εγκεφάλου επιβάλλονται ως απολύτως αναγκαία.
Δεν του έφταναν του ανθρώπου οι καθρέφτες φρόντισε να κατασκευάσει άλλους, ηλεκτρονικούς, και βρίσκεται ανάμεσα σε δυο οθόνες που σαν άλλοι μαγικοί καθρέφτες του δείχνουν την αλήθεια ανά πάσα στιγμή. Τον γεμίζουν, του διοχετεύουν χρήσιμα και άχρηστα υλικά –η όραση δουλεύει ασταμάτητα-του ρυθμίζουν την ανάσα, τον ξεχειλίζουν ως απάνω, γίνονται προέκταση της ζωής του, του σώματός του αλλά και της άβρετης ψυχής του. Το παραμύθι με την κακιά μάγισσα που κοίταζε στον μαγικό της καθρέφτη να δει ποια είναι πιο όμορφη διδάσκει ότι η πραγματικότητα του καθρέφτη ξεπερνιέται από την αληθινή πραγματικότητα που ωστόσο, κι εκεί ακόμα, κρυμμένη είναι ή κινδυνεύει από τις ενάντιες δυνάμεις, από όλα τα αρνητικά στοιχεία του πλανήτη, αλλά στο τέλος σώζεται. Ποιος θα σώσει τους σημερινούς από τους δυο καθρέφτες-οθόνες και τα φαντάσματά τους;
Ο άνθρωπος έχει εξέλθει από τον εαυτό του και συντηρείται εκεί, τρέφεται μονάχα από εξωτερικές τροφές, ειδήσεις, σχόλια, γνώσεις, παρατηρήσεις, υποθέσεις, βία, έγκλημα, γύμνια, μισαλλοδοξία, απρέπεια, φόβο. Ένα απέραντο δίχτυ ειδωλολατρίας κατασκεπάζει τον πλανήτη. Στα αρχαία χρόνια η ειδωλολατρία είχε μέσα της και κάτι θεϊκό, κάτι υπερκόσμιο, έστω σαν πίστη σε αυτό το μυστηριώδες που υπερβαίνει τον άνθρωπο. Σήμερα είναι είδωλα της απόλυτης πεζότητας, απέραντα υλιστικά και απέραντα γήινα, σε πλήρη εναντίωση με κάθε υπερβατικότητα, κάθε μεταφυσική και βέβαια κάθε Ενανθρώπηση,
Είναι τόσο ανθρωποκεντρικά και ναρκισσευόμενα που κοντεύουν να εξαφανίσουν κάθε ίχνος πνευματικής αίσθησης μέσα στον άνθρωπο, να του σακατέψουν τη μνήμη για τα «μεγάλα, τα θεία και τα αληθινά» που βιώθηκαν από τους ανθρώπους σε άλλους καιρούς.
Γι’ αυτό και στη χριστουγεννιάτικη γιορτή κυριαρχεί … ο άγιος Βασίλης, που δεν έχει σχέση με τον αληθινό Άγιο Βασίλη, αυτόν που κατά τα παραδοσιακά κάλαντα «έρχεται από την Καισαρεία» αλλά με μια κατασκευή βορειοδυτικής ευρωπαϊκής εμπνεύσεως που συμβάλλει στην κορύφωση του καταναλωτισμού και της κυριολεκτικά αγοραίας απόλαυσης. Η γιορτή έτσι γίνεται απολύτως δυτικοποιημένη με Santa Claus (Άγιο Νικόλαο στη θέση του Αγίου Βασιλείου), ενώ η Coca-Cola τον έχει χρησιμοποιήσει για διαφημιστική καμπάνια (εξ ου και το κόκκινο χρώμα). Το επαναλαμβανόμενο εν είδει σλόγκαν ότι τάχα τα Χριστούγεννα γινόμαστε κι εμείς (ενν. οι ενήλικοι) παιδιά, είναι το άλλοθι για να καταπαύουν οι ενοχές και να εξαπατόμαστε ότι μια χαρά τα γιορτάζουμε, χωρίς Χριστό και χωρίς θείο όραμα. Άλλωστε, για την παιδικότητα είναι καλύτερη η παρακάτω «συνταγή» από το Ευαγγέλιο: «εάν μη στραφείτε και γένησθε ως τα παιδία, ου μη εισέλθητε εις την βασιλεία των ουρανών» (Ματθ.18,3).
Σε γιορτή προνηπιακής τάξης εν όψει των Χριστουγέννων, τα παιδάκια υπό την καθοδήγηση του ανιματέρ – κλόουν, εν μέσω πανζουρλισμού και μπαζάρ κλήθηκαν να τραγουδήσουν Βανδή και Μενιδιάτη!! Δεν ακούστηκε ούτε ένα χριστουγεννιάτικο τραγούδι που έτσι κι αλλιώς, σε όλες τις εποχές, το τραγουδούσαν ή το έψαλαν μικροί και μεγάλοι. Άδικο είχε ο Μίκης Θεοδωράκης που μιλούσε για τον «αντιάνθρωπο» της εποχής μας;
Υπάρχει μια βυζαντινή εικόνα της Γεννήσεως με την προσκύνηση των Μάγων. Και υπάρχει μια άλλη του Καθολικισμού. Στην πρώτη βρίσκεται στο κέντρο ο νεογέννητος Χριστός, το «παιδίον νέον» των τροπαρίων. Στην άλλη βρίσκεται στο κέντρο ένα ογκώδες άλογο που στέκει στο μπροστινό μέρος της εικόνας.
Ο Κόντογλου γράφει γι αυτή τη δεύτερη: «…βάζουν ένα πλήθος ακαταμέτρητο, τόσο, που μοναχά ο μικρός Χριστός, για τον οποίο γίνεται όλη αυτή η φασαρία, δεν φαίνεται, πνιγμένος μέσα σε εκείνη την αναμπαμπούλα». Και προσθέτει: «Τους Τρεις Μάγους τους παριστάνουνε τρεις αφεντάδες, τρεις άρχοντες, δούκες και μαρκίζοι, ντυμένοι με χρυσά ρούχα, με σαρίκια, με φτερά στο κεφάλι, με σπαθιά, με γιορντάνια, σαν καρνάβαλοι» (ο. π. σ. 118). Από τον καρναβαλισμό περνάμε σιγά σιγά στην …Coca-Cola των καιρών μας.
Μέσα από τις αδιάκοπες «απελευθερώσεις», τις απομυθοποιήσεις και τις αποδομήσεις χάνουμε τον ίδιο μας τον εαυτό και συνακόλουθα το γεγονός της Σάρκωσης του Λόγου αλλά και τον ίδιο τον Λόγο. Ο πολιτισμός της Δύσης που σήμερα είναι παγκόσμιος Αυτόν έχει χάσει: τον Λόγο-Υιό. Αλλά αυτόν δεν τον βρίσκεις «μετά παρατηρήσεως», ούτε «μετά αναλύσεως». Σήμερα, όπως και άλλοτε, μετά την Θεο-τόκο, είναι σειρά μας να τον γεννήσουμε. Καρδιακά.
Σωτήρης Γουνελάς
''ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ'', εκδόσεις Αρμός
ΠΗΓΗ:armosbooks.gr
